Menu
Kwestia konfliktów społeczno-gospodarczych o służebności w drugiej połowie XIX wieku w Galicji jest istotnym problemem w trudnych relacjach między chłopami
i właścicielami ziemskimi. Wpisuje się zatem doskonale w tematykę stosunków społeczno-gospodarczych podejmowanych dotychczas jedynie fragmentarycznie lub z ogólnego punktu widzenia. Do masowych konfliktów o służebności, czyli prawa pobierania drewna i ściółki leśnej z lasów oraz użytkowania łąk i pastwisk, należących do zwierzchności dworskiej doszło po reformie uwłaszczeniowej i zniesieniu pańszczyzny w Galicji, to jest w drugiej połowie XIX wieku.
Po pierwszym zaborze ziem polskich, władze austriackie utrzymały prawa służebne. Opublikowane pod koniec XVIII wieku uniwersały i dekrety gwarantowały ludności dostęp do lasów i pastwisk dworskich.
Bezpośrednie nawiązania do praw służebnych ludności wiejskiej, miejskiej i parafii, funkcjonujących pod koniec XVIII wieku w znajdują się w opisaniach urbarialnych z 1789 roku sporządzonych na polecenie cesarza Józefa II Habsburga.
Ogłoszony w 1853 roku patent cesarski nakazywał zniesienie serwitutów
za odszkodowaniem lub ewentualną regulację. Likwidacja serwitutów nie następowała jednak z urzędu, a na żądanie stron, dlatego cały proces był rozciągnięty w czasie. Po wydaniu odpowiednich rozporządzeń, służebności stopniowo znoszono. Powoływano lokalne komisje serwitutowe, które miały rozpoznać prawa służebne każdej gromady, miasta i parafii, oszacować ich wielkość i wartość. Najważniejszym źródłem wiedzy dla komisarzy były dawne dokumenty, jak nadania, przywileje i opisania urbarialne.
Finansowanie
