Previous slide
Next slide

O serwitutach galicyjskich

W poszukiwaniu utraconych praw…

Choć właścicielami rozległych majątków ziemskich w czasach feudalnej Rzeczypospolitej była szlachta, duchowieństwo i król, to największym beneficjentem surowców i płodów leśnych byli chłopi. Korzystali z praw nazywanych wówczas wolnościami. Były to służebności gruntowo-leśne lub inaczej serwituty. Z lasów, pastwisk i łąk, obciążonych służebnościami pobierano wiele surowców naturalnych. Upadek Rzeczpospolitej w XVIII wieku nie zmienił tej sytuacji. Na ziemiach, będących częścią monarchii habsburskiej nazywanych Królestwem Galicji i Lodomerii, lub po prostu Galicją, utrzymano dawne prawa służebne. Służebności w czasach Rzeczypospolitej powstawały na wiele sposobów. Najczęściej, władający danymi ziemiami – król lub szlachcic – nadawał poddanym lub duchowieństwu określone prawa, zgodnie z którymi pobieranie płodów i surowców naturalnych z jego majątku miało się odbywać w określonym porządku i wymiarze. Nadania nie stanowiły jednak osobnego aktu, lecz były częścią przywilejów, testamentów, aktów lokacyjnych, aktów erygowania parafii, umów i donacji. 

Projekt badawczy przewiduje wszechstronną analizę problemu konfliktów o serwituty oraz procesu regulacji i wykupu służebności na obszarze Galicji Środkowej w drugiej połowie XIX wieku. Zakres terytorialny odnosi się do dwunastu powiatów z 1867 roku, natomiast cezurę czasową dyktują konkretne wydarzenia historyczne (patenty cesarskie związane z reformami gospodarczymi) oraz niezwykle obfita baza źródłowa. Wśród czynników determinujących podjęcie tematu znalazło się przede wszystkim skromne opracowanie problemu ukazujące kwestię konfliktów o serwituty w Galicji z ogólnego lub fragmentarycznego punktu widzenia i jednocześnie bogaty zasób źródłowy, dotychczas kompleksowo nieopracowany. W niemniejszym znaczeniu było również pragnienie wypełnienie brakującej luki w badaniach naukowych. Realizacja projektu przewiduje przeprowadzenie szerokich i gruntownych badań archiwalnych głównie poza granicami Polski. Zasadniczą rolę w projekcie spełniają materiały rękopiśmienne z XIX wieku wytworzone przez różne organy administracji państwowej, sądy i lokalne komisje serwitutowe. 

Zobacz pełne streszczenie projektu badawczego

YouTube